Klacht van een anti-ideoloog

De begrippen kapitalisme, communisme, en zelfs socialisme (in zoverre daarmee niet de vrije ontplooiing van de persoonlijkheid, meer rechten voor de onderscheidene maatschappelijke groepen, en een billijker verdeling van goederen wordt bedoeld), behoren tot de voorbije tijd.
En het feit dat mensen van oost en west ze ook nu nog aantreffen en dat zij er naar alle waarschijnlijkheid nog lang mee moeten leven, is slechts hieruit te verklaren dat denkbeelden als vampiers voortleven, lang nadat de generaties en de omstandigheden, waaraan zij hun bestaan te danken hebben, zijn verdwenen.

MILOVAN DJILAS in: De onvolmaakte maatschappij, 1969

Zwolle, 15 maart 1991,
Brief aan de redactie van de Volkskrant,
t.a.v. Hugo Brandt-Corstius.

Beste HBC, ik wil je in deze tijden van oorlog en geweld graag een geheim verklappen.

Vanmorgen heb ik bij de sigaren- en sigarettenboer stiekem een blik geslagen in het weekblad Vrij Nederland.
Ik hoop dat je me dat niet kwalijk neemt, nu ik als anti-oorlogs-activist ben 'uitgestoten' door de redactie van de Volkskrant...
Vanmorgen stuurde Arnold Koper een artikel terug: "Geen interesse, ook niet voor de volgende stukken, ook niet volgende week, volgende maand of volgend jaar".
Alles wat ik mag is met een afgekloven stompje potlood kleine schuine streepjes schrijven op het behang, zoals een gevangene dat doet op de verveloze, betonnen muur van zijn cel.
De komende jaren maak ik geen kans. In die tijd zal ik boete moeten doen...

Maar om terug te keren naar Vrij Nederland. In dat blad schrijf jij, naar men zegt, ik heb het ook maar van horen zeggen..., eigenzinnige, tegendraadse stukjes die zo links van toonzetting zijn dat alle rechtse mensen je erom zijn gaan haten.
Ik stond bij de sigarenboer, zoals ik daarnet al heb gezegd, en ik las dat eigenzinnige, tegendraadse stukje van jou.
'Piet Grijs' stond eronder. En dat ben jij...

Je noemt jezelf 'socialist'.
Het is een woord dat ik niet echt vertrouw.
Vervolgens lees ik dat je tegen 'nieuw-links' bent en dat je jezelf liever 'oud-links' noemt.
Een oud-linkse-socialist.
Ik vraag me af, wat ik me daar bij voor moet stellen.
Ik weet het niet. Ik denk eigenlijk nooit in abstracte begrippen.
'Piet Grijs' stond er onder jouw stukje.
Alleen daarom weet ik dat jij het moet zijn.

Ik ben een anti-ideoloog, iemand die altijd de mens op de eerste plaats zet, en dat betekent dat 'linkse luitjes' (of 'rechts' - wat is het verschil?) mij het leven tot een hel willen maken. Anti-ideologen worden in dit land gehaat.
Dat was al zo in het jaar 1970, toen ik het boek 'De onvolmaakte maatschappij' van Milovan Djilas kocht, en het is nog altijd zo, nu ik mezelf opstel tegen het rechts-conservatieve Amerika van George Bush en Billy Graham en het theocratisch-zionistische Israel van Shamir en Sharon.

Toen in het jaar 1989 de Berlijnse Muur omlaag werd gehaald klonk er een luid 'hoera-geroep' op in de wereld.
'Het einde van de ideologie', 'Het gelijk van rechts', schreeuwden de linkse en rechtse intellectuelen.
Een beetje bedremmeld stond ik als anti-ideoloog aan de kant.
Weggejaagd. Uitgerangeerd.

Nog altijd ben ik een fel tegenstander van elke vorm van kleinburgerlijk-ideologisch denken. Tegen Billy Graham. Tegen het Amerikaanse fascisme. Tegen de theocratie. Tegen het zionisme. Tegen een zinloze, aan de ideologie gebonden oorlog.
'Het einde van de ideologie', roep ik, en: 'Het gelijk van links'.
Maar opnieuw word ik weggejaagd. Weer sta ik aan de kant.

Ik noem mezelf regelmatig, als verdediger van een gnostische interpretatie van wat mensen 'de blijde boodschap' noemen, 'de teruggekeerde christus'.
Het is een rationele daad (gnosis is verlichtingsdenken dat de verlichte geest verdedigt) die ze in ons democratisch-liberale landje, waar de godsdienst zogenaamd niets te vertellen heeft, heel erg gek vinden.
Jij noemt jezelf 'Piet Grijs'.
Dat vinden ze doodgewoon.
Terwijl je in feite 'Hugo Brandt-Corstius' heet!

In het boekje 'De Dierenriem' vraagt de astroloog Dane Rudhyar zich af wat de betekenis is van het eeuwenoude Christus-verhaal:

"Wie is de eeuwige Christos, wiens betekenis eeuwig waar en van fundamentele waarde voor het leven blijft, of de mensen nu al dan niet in de historische of religieuze Christus geloven?"
"De Christos is die kracht in het universum die de mensen tot 'individuatie' voert. Het is de grondslag waarop alle concepten van gelijkheid en democratie, van de abstracte waarde van het individu, van de waardigheid en onaantastbaarheid van de menselijke persoonlijkheid zijn gebaseerd. Het is de basis van de 'vanzelfsprekende waarheden' van de onafhankelijkheidsverklaring, de kwintessens van de 'Rechten van de Mens'."
"Caesar en Christos, beiden zijn werkzaam in het teken Steenbok...
De Christos wint het altijd van Caesar.
De federatie der mensheid moet het winnen van die machtsgroeperingen die hun ambities vaste vorm trachten te geven door machinaties, propaganda, tanks en fanatisme..."

Het woordje 'christos' is een verwijzing naar iets anders, zoals je ziet. Je kunt het vervangen door een ander woord. Wat maakt het uit? Wie identificeert zich nu met een zinloos begrip?
Waar het om gaat is de zaak:
Waar staan we voor? Wat willen we? Wie mogen we niet steunen? Wie moeten we helpen?
Ideologen denken niet op die manier. Ze zien alleen maar hun eigen kleine wereldje. Gooien met bommen en granaten. Scheppen chaos. En worden kwaad wanneer je hen 'blinde rotzooitrappers' noemt.

Wim Duzijn, anarcho-liberaal schrijver